අමෙරිකානු ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්රම්ප් ඉරානයට දැඩි අනතුරු ඇඟවීමක් කරමින් කියා සිටියේ “දැන් සාමය ඇති කර ගත යුතුයි” යනුවෙනි. එසේ නොකළහොත් අනාගත ප්‍රහාර “බොහෝ දරුණු වනු ඇති” බවට ද ඔහු අවධාරණය කළේය.
“මතක තබා ගන්න, ඉලක්ක බොහොමයක් ඉතිරිව තිබෙනවා. සමහර විට වඩාත්ම මාරාන්තික විය හැකියි. නමුත් සාමය ඉක්මනින් උදා නොවන්නේ නම්, අපි නිරවද්‍යතාවයෙන්, වේගයෙන් සහ කුසලතාවයෙන් අනෙක් ඉලක්ක වෙත යන්නෙමු”
ජනාධිපති ට්රම්ප් මේ බව සඳහන් කළේ ජාතිය අමතමිනි.
අමෙරිකාව විසින් ඉරානයේ න්‍යෂ්ටික ගබඩා 3ක් විනාශ කර ඇති බව ඔහු කියා සිටියේය.
විදෙස් මාධ්‍ය වාර්තා කළේ, ඊශ්‍රායලය විසින් ඉරානයේ දැවැන්ත අවි ගබඩාවකට සහ ඩ්‍රෝන යානා රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානයකට ද ප්‍රහාර එල්ල කර ඇති බවයි.
මෙම ප්‍රහාර සහ ජනාධිපති ට්‍රම්ප්ගේ ප්‍රකාශයන් කලාපයේ පවතින උණුසුම් තත්ත්වය තවදුරටත් උග්‍ර කර ඇති අතර, ජාත්‍යන්තර අවධානය ඉරානය වෙත යොමු වී ඇත. ඉදිරියේදී සිදුවිය හැකි සිදුවීම් පිළිබඳව ලෝකය දැඩි විමසිල්ලෙන් සිටී.
අමෙරිකාව සහ ඊශ්‍රායලය විසින් ඉරානයට එල්ල කරන ලද ප්‍රහාර සහ අමෙරිකානු ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ගේ දැඩි අනතුරු ඇඟවීම් හේතුවෙන් කලාපයේ උණුසුම තීව්‍ර වී තිබේ. මෙම තත්ත්වය ඉදිරියට වර්ධනය විය හැකි ආකාරය පිළිබඳව විවිධ විශ්ලේෂණ පවතී.
දැනට පවතින තත්ත්වය අනුව, අමෙරිකානු-ඉරාන අර්බුදය විවිධ දිශාවන්ට හැරීමේ හැකියාව ඇත.
සීමිත ප්‍රතිචාර සහ පාලනය කළ හැකි උත්සන්න වීමක්:
ඉරානයට එල්ල වූ ප්‍රහාරවලින් පසු ඉරානය විසින් කලාපයේ අමෙරිකානු කඳවුරු හෝ ඊශ්‍රායල ඉලක්ක වෙත සීමිත මිසයිල ප්‍රහාර එල්ල කිරීමේ හැකියාවක් පවතී. කෙසේ වෙතත්, ඉරානය පුළුල් යුද්ධයකට යාමට මැලිකමක් දක්වන බැවින්, මෙම ප්‍රතිචාරවල අරමුණ වනුයේ තම ශක්තිය පෙන්වීම සහ අභ්‍යන්තර දේශපාලන පීඩනය සමනය කර ගැනීම විය හැකිය. අමෙරිකාව ද මෙය තවදුරටත් උග්‍ර නොකිරීමට උත්සාහ කරනු ඇත.
පුළුල් කලාපීය ගැටුමක්:
මෙය වඩාත් අවදානම් සහගත තත්ත්වයයි. ඉරානයට එල්ල වූ ප්‍රහාරවලට දැඩි ලෙස ප්‍රතිචාර දැක්වීමට ඉරානය තීරණය කළහොත්, එය කලාපීය යුද්ධයක් දක්වා වර්ධනය විය හැකිය. මෙහිදී ඉරානයට සම්බන්ධ සන්නද්ධ කණ්ඩායම් (උදා: හෙස්බොල්ලා) ඊශ්‍රායලය සහ අමෙරිකානු ඉලක්ක වෙත ප්‍රහාර එල්ල කළ හැකි අතර, අමෙරිකාවට සහ ඊශ්‍රායලයට ද මෙයට ප්‍රතිප්‍රහාර එල්ල කිරීමට සිදුවනු ඇත. මෙවැනි තත්ත්වයක් ගෝලීය වශයෙන් දරුණු ප්‍රතිවිපාක ඇති කළ හැකි අතර, විශේෂයෙන් තෙල් සැපයුමට හා මිලට විශාල බලපෑමක් එල්ල වනු ඇත.
න්‍යෂ්ටික වැඩසටහන සම්බන්ධයෙන් ඉරානයේ තීරණ:
අමෙරිකානු ප්‍රහාරවලින් පසු ඉරානය සිය න්‍යෂ්ටික වැඩසටහන සම්බන්ධයෙන් දැඩි තීරණ ගැනීමට ඉඩ ඇත. දැනටමත් ඉරානය පවසා ඇත්තේ සිය න්‍යෂ්ටික ස්ථානවල කිසිදු විකිරණ දූෂණයක් නොමැති බවයි. කෙසේ වෙතත්, ඉදිරියේදී න්‍යෂ්ටික ගිවිසුමෙන් සම්පූර්ණයෙන් ඉවත් වී, යුරේනියම් පොහොසත් කිරීමේ කටයුතු තවදුරටත් වේගවත් කිරීමට ඉරානය තීරණය කළ හැකිය. මෙය ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාවට තවත් අභියෝගයක් වනු ඇත.
ජාත්‍යන්තර රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික මැදිහත්වීම්:
මෙම තත්ත්වය පාලනය කිරීම සඳහා චීනය සහ රුසියාව වැනි රටවල් සහ එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය වැනි ජාත්‍යන්තර ආයතන මැදිහත් වීමේ හැකියාවක් ඇත. ගැටුම තවදුරටත් උග්‍ර වීම වැළැක්වීමට සහ සාකච්ඡා මාර්ගයෙන් විසඳුම් සෙවීමට ඔවුන් උත්සාහ කරනු ඇත.
ආර්ථික බලපෑම්:
ගැටුම උග්‍ර වුවහොත්, ගෝලීය ආර්ථිකයට දැඩි බලපෑමක් එල්ල විය හැකිය. විශේෂයෙන් තෙල් මිල ඉහළ යනු ඇති අතර, ගෝලීය වෙළෙඳ මාර්ග, විශේෂයෙන් හෝමුස් සමුද්‍ර සන්ධිය වැනි ප්‍රදේශ අවහිර වීමේ අවදානමක් ද පවතී.
දිගුකාලීන අස්ථාවරත්වය:
මෙම සිදුවීම් මධ්‍යප්‍රාච්‍ය කලාපයේ දිගුකාලීන අස්ථාවරත්වයකට මඟ පෑදිය හැකිය. අමෙරිකානු මැදිහත්වීම් කලාපයේ ප්‍රති-අමෙරිකානු හැඟීම් තවදුරටත් වර්ධනය කළ හැකි අතර, එය අන්තවාදී කණ්ඩායම්වලට වාසිදායක විය හැකිය.
ජනාධිපති ට්‍රම්ප්ගේ “දැන් සාමය ඇති කර ගත යුතුයි” යන ප්‍රකාශය සාමයට කැඳවීමක් ලෙස පෙනුනත්, “එසේ නොකළහොත් අනාගත ප්‍රහාර බොහෝ දරුණු වනු ඇති” යන අනතුරු ඇඟවීම තවදුරටත් ගැටුමකට ඉඩ ඇති බවට සංඥාවක් ලබා දෙයි. ඉදිරි දින කිහිපය මෙම තත්ත්වය කුමන දිශාවකට යොමු වේද යන්න තීරණය කිරීමට තීරණාත්මක වනු ඇත.
